Fincan Kulp Formasyonu Nedir?

Fincan kulp formasyonu, bir menkul kıymetin fiyat grafiğinde ortaya çıkan teknik bir formasyondur. Orjinal ismi “cup and handle” olan formasyon, Türkçede “fincan kulp”, “çanak kulp” ve “kupa kulp” isimleriyle bilinir.

U şeklinde kulplu bir fincana benzeyen bu formasyonda, kulp şeklindeki fiyat yapısının hafifçe aşağı kaydığı ve sonra, aynı noktaya geri yükseldiği gözlemlenir.

Fiyat aynı noktaya geri döndüğünde, tipik olarak düşük bir işlem hacmi ortaya çıkar. Bu aşamada formasyonun “kulbu” oluşur. Daha sonra fiyatın, fincanın şeklinin derinliği kadar yükselmesi beklenir.

Modelin oluşumu; uzun vadede, yavaş hareketlerle gerçekleşir ve geleneksel piyasalarda 4 haftadan 65 haftaya kadar sürebilir. Ancak nispeten fiyat oynaklığı olan kripto para piyasalarında, sadece birkaç hafta içinde gerçekleşebilir.

Fincan Kulp Formasyonunun Keşfi

Formasyonun klasik versiyonu ilk defa, Amerikalı borsacı William O’Neil tarafından “Hisse Senedinden Nasıl Para Kazanılır?” başlıklı makalede tanımlanır.

1988 yılında, O’Neil tarafından kurulan Investor’s Business Daily isimli dergide yayınlanan makale, formasyonu “cup and handle (C&H)” olarak tanımlar.

O’Neil, 1991 yılında aynı dergide bir dizi makale yayınlayarak formasyonun teknik gereksinimlerini anlatır.

Fincan Kulp Formasyonu Özellikleri

Formasyon, şu üç kriter doğrultusunda gerçekleşir:

• Uzunluk: Bir harf ile ifade etmek gerekirse bu yapı, “U” harfine benzer. Formasyondaki düşüş, uzun vadede gerçekleşir ancak uzun ve keskin değildir. Fiyat grafiğindeki düşüş ve yükseliş hareketi, “V” harfine benzeyecek şekilde uzun ve keskinse fincan kulp formasyonundan bahsedilemez.
• Derinlik: Formasyondaki fincan ve kulp şekilleri, ideal derinliktedir. Aşırı derin kulp ve fincan yapıları, formasyonun tespitinde kullanılmaz.
• Hacim: Yapı oluşumu boyunca hacim, düşüş ve yükselişle orantılı olmalıdır. Fiyat düştükçe hacim azalmalı ve fiyat yükseldikçe hacim artmalıdır. Fincanın taban bölgesindeki hacim, ortalamanın altında kalır.

Fiyat yükselişe geçtiğinde önceki direncin ya da dirençlerin test edilip edilmemesi, kriter değildir. Ancak formasyondaki derinlik ne kadar fazlaysa direnç kırılmaları o derece önemli hale gelir.

Formasyonun Tespiti

Fincan kulp formasyonu, şöyle tespit edilir:

1. Bir menkul kıymetin fiyatı, en az dört hafta boyunca yavaş ve kararlı şekilde düşmeye başladığında, o menkul kıymet takibe alınır. Fiyat, 7 hafta boyunca yavaş yavaş düşüyorsa bu düşüş, önemli bir işarettir. Kripto para piyasalarında aynı hareketler, sadece birkaç gün içinde gerçekleşebilir.
2. Fincan kulp formasyonunun gerçekleşmesi için diğer önemli işaret, fiyatın %50’den fazla düşmeden, bir dip noktasından yavaşça geri dönmesidir.
3. Fincan kulp formasyonunun tespitinde üçüncü ipucu, fiyatın başlangıç zirvesine döndüğünde, menkul kıymetin bir miktar satışla karşılaşmasıdır. Bu satış, kulp şeklinin oluşmasını sağlar.

Bu üç aşama tamamlandığında fincan ve kulp şekilleri tamamlanmış ve formasyon meydana gelmiş olur.

Örneklerle Fincan Kulp Formasyonu

VET/BTC (VeChain/Bitcoin) paritesinde Kasım 2021’de oluşan fincan kulp formasyonu şöyledir:

EUR/USD (Euro/Amerikan doları) paritesinde 2010 yılında oluşan fincan kulp formasyonu şöyledir:

SXP/USDT (Swipe/Tether) paritesinde Şubat-Mart 2020’de oluşan fincan kulp formasyonunun detaylı grafiği şöyledir:

Formasyonun Avantajları

Fincan kulp formasyonunun avantajları şöyledir:

• Tespit edilmesi son derece kolay bir formasyondur.
• Hem geleneksek piyasalarda hem de kripto para piyasalarında kullanılabilir.
• Yatırımcılara, buy-stop (alış stop-limit) emriyle, daha risksiz işlemler açma imkanı tanır.

Formasyonun Dezavantajları

Fincan kulp formasyonunun dezavantajları şöyledir:

• Formasyon, belirli bir zaman aralığında gerçekleşmez. Bazen birkaç haftada, bazen birkaç ayda gerçekleşebilir. Bu nedenle belirsizlik barındırır.
• Kolay bir formasyon olması nedeniyle bütünleşik analizden uzak, yanlış çıkarımların yapılmasına neden olabilir.

Fincan Kulp Formasyonunun İşaret Ettikleri

Apaçık ifade etmek gerekir ki bir fincan kulp formasyonu, fiyat yükselişinin göstergesidir. Yatırımcılar formasyonu, satın alma fırsatı olarak algılar.

Ancak fincan şekli tamamlanırken fiyat tekrar zirveyi test ettiği için menkul kıymet, satış baskısına maruz kalabilir.

Bu dönemde hisse senedi, coin ya da söz konusu menkul kıymet; formasyonun başlangıcındaki zirveden alım yapan yatırımcılar tarafından, zirve fiyatı tekrar görüldüğünde satılır.

Oluşan satış baskısı fiyatı, dört günden dört haftaya kadar boyuna aşağı yönlü tetikleyebilir. Daha sonra fiyatın, fincan yapısının oluşturduğu derinlik miktarı kadar yükselmesi beklenir.

Fincan Kulp Formasyonunun Aşamaları

Formasyonu keşfeden William O’Neil, fincan şeklinden sonra oluşan kulp şekliyle tamamlanan bu teknik göstergeyi, dört temel aşamayla açıklar:

1. Fincan şeklinin oluşmaya başlamasından bir ile üç ay önce, menkul kıymetin fiyatı zirveye ulaşır.
2. Menkul kıymetin fiyatı, bir önceki en yüksek seviyesinn yarısından fazla düşmeden bir dip oluşturarak tekrar yükselişe geçer. Bu aşamada, çanak görüntüsü oluşur.
3. Menkul kıymetin fiyatı, bir önceki zirvesine geri döner. Ancak daha sonra tekrar ve kısıtlı olarak (ideal olarak, önceki düşüşün yaklaşık 3’te 1’i kadar) düşüşe geçerek ikinci kez çanak oluşturur. Bu çanak, formasyondaki “kulp” yapısını teşkil eder.
4. Son aşamada fiyat, tekrar patlar ve kulp şeklindeki direnç, hacimli kırılır. Menkul kıymetin fiyatı kulbun bitiminden, fincanın derinliği kadar yükselir.

Fincan Kulp Formasyonunun Çalışmama İhtimali

Geçmişte yapılan araştırmalar, forex ve hisse senedi piyasaları için fincan kulp formasyonunun doğruluk oranının sırasıyla %65 ve %68 olduğunu ortaya koyar. Yani, fincan kulp formasyonu, büyük ihtimalle çalışır; ancak formasyonun çalışacağı garanti edilemez.

Formasyonun başarısı konusunda, Borsa İstanbul (BİST) ya da Bitcoin ve kripto para piyasaları esas alınarak yapılan, doğrulanmış bir araştırma yoktur.

Piyasa uzun vadede düşüşe geçtiyse fincan kulp formasyonları yüksek başarısızlık oranına sahip olabilir.

Fincan Kulp Formasyonu Nasıl Kullanılır?

Yatırımcılar, formasyonu tespit ettikten sonra kulbun üst trend çizgisinin biraz yukarısında, alım emri verir. Fiyat direnci kırarsa emir, işleme alınır.

Alternatif olarak fiyatın, kulp üst trend çizgisinin üzerinde kapanması beklenebilir. Bu durumda, kulp trendinin kırılma seviyesinin (desteğin) yakınlarına (ideal olarak, biraz altına) bir limit emri verilerek fiyatın geri çekilmesi (desteği test etmesi) beklenir. Fakat bu alternatifte, fiyatın geri çekilmeme ve ticaretin kaçırılması riski söz konusudur.

Fiyat hedefi; fincanın derinliğinin, kulp kırılma noktasına eklenmesiyle belirlenir. Stop-loss emri; yatırımcının risk iştahına bağlı olarak kulp yapısının ya da kırılan kulp trendinin hemen altına yerleştirilebilir.

Formasyonu Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Fincan kulp formasyonu, fiyat beklentisinin kesinlikle gerçekleşeceği anlamına gelmez.

Model, temel ve teknik göstergelerle uyumlu kullanılmalıdır ve model kullanılırken şu noktalar gözden kaçırılmamalıdır:

• Modelin oluşması zaman aldığı için tespiti güçleşebilir ve gecikebilir.
• Modelin tipik oluşum süresi, 7 hafta ile 65 hafta arasıdır. Ancak nadir de olsa oldukça hızlı gerçekleşebilir ya da birkaç yıl sürebilir.
• Derinliği fazla olan fincanlar, yanlış sinyaller üretebilir.
• Bazı durumlarda karakteristik kulp yapısı oluşmayabilir.
• Model, likit olmayan (nakit ile kolayca değiştirilemeyen) hisse senetleri için güvenilir değildir.

Çıkarımlar

• Fincan kulp formasyonu, fiyat grafiğinde ortaya çıkan ve “U” şeklindeki bir fincana benzeyen, teknik bir grafik yapısıdır.
• Fincan kulp formasyonu, yükseliş trendinin sürdüğüne işaret eder ve yükseliş sinyalidir. Gelecekteki uzun vadeli fırsatları tespit etmek için kullanılır.
• Fincan kulp formasyonunu kullanarak işlem açmanın en doğru yöntemi, üst trend çizgisinin biraz üzerine, buy-stop (alış stop-limit) yerleştirmektir.